Thỏ – loài thú cưng không dễ nuôi chút nào!
Trong những năm gần đây, ngày càng có nhiều bạn trẻ lựa chọn thỏ làm thú cảnh trong nhà. Tuy nhiên, đây là một loài vật khó nuôi vì chúng cần rất nhiều sự chú ý cũng như kiến thức chăm sóc đúng, vì vậy, chủ nuôi cần tìm hiểu kĩ càng trước khi lựa chọn đem một bé thỏ về nhà. Định kiến “thỏ giống như một chú mèo con” là một quan niệm vô cùng sai lầm. Một con thỏ sẽ không thể sống lâu nếu chủ coi nó như một con mèo, cũng như bác sĩ thú y không phải lúc nào cũng vận dụng kiến thức bên chó mèo để chữa bệnh cho thỏ được. Bài viết này nhằm đưa ra những điểm đặc biệt đáng chú ý trong giải phẫu và sinh lý của loài thỏ khác với các loài thú cảnh phổ biến khác.
Thỏ nếu có một môi trường sống lành mạnh, không có stress có thể sống thọ tới 8-12 tuổi. Để được như vậy, chủ nuôi cần chuẩn bị thật kĩ lưỡng trước khi đón thỏ về nuôi. Thỏ là động vật vô cùng năng động, hoạt bát và có tính xã hội cao, vì vậy nên đón ít nhất hai em thỏ về nuôi và cần có một khu vực nuôi rộng rãi, dễ vệ sinh. Thỏ cần ăn đến 70% cỏ để đảm bảo đủ chất xơ cho một hệ tiêu hóa khỏe mạnh, bổ sung thêm vào đó là các loại rau củ tươi để đủ các vitamin và vi chất khác. Một ngày, thỏ nên có hai bữa rau tươi, còn cỏ khô thì phải luôn luôn có trong khu vực nuôi vì thỏ cần ăn liên tục. Thỏ uống rất nhiều nước và cũng cần nhiều nước để cơ thể khỏe mạnh, ngược lại với lời mọi người nuôi thỏ hay truyền tai nhau là thỏ có thể lấy đủ nước qua thức ăn tươi. Trung bình, thỏ uống 50-150ml/kg trọng lượng mỗi ngày, vì vậy nên sử dụng bát uống nước để khuyến khích việc uống nước, bởi bình bi có cấu tạo khó uống (mỗi lần chỉ uống được ít) và khó vệ sinh hơn. Hiện tại có nhiều sản phẩm nén cho thỏ trên thị trường, chỉ nên dùng các loại nén từ cỏ và chỉ khi thỏ cần thêm năng lượng như khi bị sụt cân, trời mùa đông lạnh, đẻ con,… Thỉnh thoảng có thể cho thỏ ăn vặt hoa quả, nhưng vì chúng chứa rất nhiều đường dễ lên men, nếu ăn một lúc quá nhiều có thể ảnh hưởng xấu tới hệ vi sinh đường ruột. Thỏ rất thích ăn ngọt và sẽ chọn ăn các loại đồ ăn giàu đường như hoa quả và sản phẩm từ tinh bột để ăn nếu được cho, vì vậy, chủ nuôi cần phải để ý kiểm soát bữa ăn hàng ngày của thỏ cưng cho hợp lý.
Thỏ là một loài động vật ăn cỏ, tiêu hóa thức ăn bằng hệ vi sinh vật ở trong ruột thừa (hindgut fermenter). Dạ dày của thỏ chiếm khoảng 15-20% thể tích của hệ tiêu hóa. Tuy nhiên, giữa thực quản và dạ dày có cơ vòng vùng tâm vị, nên thỏ không thể nôn được khi bị đầy bụng hoặc ợ ra được khi đầy hơi. Lớp cơ của dạ dày thỏ vô cùng mỏng và không “co bóp” thức ăn, nên thỏ bắt buộc phải ăn liên tục để thức ăn có thể được vận chuyển vào ruột. Trung bình một ngày 24 giờ thỏ ăn 80 “bữa nhỏ”. Thức ăn mất từ 3-6 giờ trong hệ tiêu hóa đến khi được thải ra ngoài dưới dạng phân, nhanh hơn rất nhiều so với động vật ăn thịt và ăn tạp (24-36 giờ ở chó).
Hệ tiêu hóa của thỏ được thích nghi với đồ ăn giàu chất xơ và cũng vô cùng nhạy cảm. Răng của thỏ mọc liên tục cho đến cuối đời, nên chất xơ góp phần rất quan trọng trong việc mài răng để răng không bị mọc dài quá mức và mọc lệch, dẫn đến nhiều bệnh trong khoang miệng. Chất xơ là thành phần chính trong đồ ăn của thỏ, bao gồm các chất như cellulose, hemicellulose, pectine, oligosaccharide cũng như một số protein thuộc thành tế bào thực vật. Hệ vi sinh vật có lợi trong ruột thừa sẽ tiêu hóa các thành phần này và sản sinh ra các chất dinh dưỡng trong phân chùm nho. Thỏ sẽ ăn phân “chùm nho” của mình ngay sau khi được thải ra ở hậu môn. Phân chùm nho là một “sản phẩm” của ruột thừa, hay nói chính xác hơn là hệ vi sinh vật trong đó. Phân chùm nho mềm và ướt hơn phân bình thường, bao gồm nhiều dinh dưỡng quan trọng cho thỏ như các axit amin thiết yếu, axit béo, enzyme tiêu hóa (amylase, lysozyme) cũng như vitamin B và K. Ở ruột già, phân chùm nho sẽ được phủ một lớp nhầy để bảo vệ các dưỡng chất khỏi sự phá hủy của axit dạ dày sau khi được ăn lại, để các chất này có thể được hấp thụ ở ruột non. Thỏ cần phải ăn phân chùm nho để khỏe mạnh. Thỏ có vấn đề về hệ cơ xương hoặc béo phì có thể sẽ không thể với tới hậu môn để ăn phân chùm nho, dẫn đến nhiều vấn đề về sức khỏe khác.
Có thể nói, thỏ chỉ khỏe khi hệ vi sinh vật trong ruột thỏ cũng khỏe. Do đó, thỏ rất nhạy cảm đối với một số loại kháng sinh, nhất là những thuốc được cho bằng đường uống. Bởi vậy, các bác sĩ thú y và chủ nuôi cần ghi nhớ các loại kháng sinh tuyệt đối không được cho thỏ dùng bằng đường uống. Cụm từ viết tắt cho các loại thuốc này là PLACE, bao gồm Penicillin, Lincomycin, Amoxicillin và Ampicillin cũng như Cephalosporin, Clindamycin và Erythromycin. Những loại kháng sinh này sẽ giết chết các lợi khuẩn sinh sống trong hệ tiêu hóa của thỏ, gây nên những hậu quả nghiêm trọng, có thể dẫn đến tử vong vì đầy hơi nếu thỏ không được can thiệp cấp cứu kịp thời sau khi dùng.
Minh Hà Phạm
Trường ĐH Thú y Hannover, Đức
Nguồn
- Leitsymptome beim Kaninchen – Diagnostischer Leitfaden und Therapie; A. Ewringmann; 3., überarbeitete und erweiterte Auflage; 2016;
- Exotic Pet Behavior – Birds, Reptiles, and Small Mammals; J. Mayer, Teresa Bradley Bays, and Teresa L. Lightfoot; 2006