Bệnh to đầu
Cường tuyến cận giáp thứ phát do dinh dưỡng (Nutritional Secondary Hyperparathyroidism) ở ngựa hay còn được gọi là “bệnh to đầu” là một bệnh về xương thường thấy ở ngựa được cho ăn khẩu phần có tỉ lệ Calcium : Phosphorus không cân đối, hàm lượng Calci thấp và ăn cỏ chứa nhiều oxalate, oxalate sẽ bám vào calcium và làm cho cơ thể không thể thấp thụ được (Krook and Lowe, 1964; Joyce et al., 1971).
Một số nghiên cứu cho thấy các giống như Quarter horse, Appaloosa và đặc biệt là ở ngựa Pony sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn, với độ tuổi từ 2 đến 8 (Joyce et al., 1971).
Tại Nam Phi từ năm 1905 đến 1909 đã có 400 ca ngựa mắc phải “bệnh to đầu”, và vào năm 1931 hơn 25% ngựa tại bệnh viện quân đội Philippines mắc phải bệnh tương tự với nguyên nhân gây ra bởi mất cân bằng dinh dưỡng (Krook and Lowe, 1964). Vào năm 1970, các nhà khoa học cũng ghi nhận sự tăng lên của các ca mắc “bệnh to đầu” với cùng nguyên nhân do thức ăn, với tổng 7 ca bệnh với cùng triệu chứng trong năm đó (Joyce et al., 1971).
Triệu chứng lâm sàng điển hình của NSH và kết quả của việc loạn dưỡng xương dạng xơ (fibrous osteodystrophy) ở ngựa thường sẽ được biểu hiện thông qua việc đi khập khiểng (lameness), yếu nhược, thất điều và biến dạng xương sọ (vì vậy mà còn được gọi là “bệnh to đầu”). Ở một số ca cấp tính, bệnh ảnh hưởng và làm răng ngựa lung lay, cùng với việc tăng kích thước của hàm trên và hàm dưới sẽ làm cho ngựa ăn uống khó khăn (Frank et al., 1998)
Việc chẩn đoán NSH dựa trên lịch sử bệnh, dấu hiệu lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh bằng x-quang, và xét nghiệm phòng lab. Chỉ số sinh hóa bất thường cần được chú ý bao gồm sự giảm hoặc giữ nguyên của ion calcium trong plasma và tăng lên của phosphate. Tăng hoạt động của ALP do tăng tái hấp thụ xương cũng có thể được chẩn đoán thông qua xét nghiệm. Xét nghiệm nước tiểu thường cho thấy nồng độ thấp hoặc bình thường của calcium và tăng đáng kể lượng phosphate trong nước tiểu (Frank et al., 1998). Chẩn đoán chính xác bằng cách đo nồng độ serum parathyroid hormone thông qua bộ testkit chuyên biệt dùng trên người (đã được đánh giá có thể dùng trên ngựa)
Đã có nghiên cứu sử dụng Tiludronate (Tildren®) (1 mg/kg) qua đường truyền tĩnh mạch chậm trong 30 phút, dùng 1 liều duy nhất pha với 500 ml 0.9% saline. Sau quá trình điều trị cho thấy ngựa có giảm nồng độ ALP, có cải thiện các triệu chứng như mất sức, bỏ ăn, không đứng được, khập khiễng và âm phổi bình thường lại.
BSTY Nguyễn Ngọc Luân
Australia
Tham khảo
1. Lacitignola, L., De Luca, P., Santovito, R., Di Comite, M. S., & Crovace, A. (2018). Nutritional secondary hyperparathyroidism in two ponies. Open Veterinary Journal, 8(2), 149. doi:10.4314/ovj.v8i2.6